Seksualiteit en Intimiteit, voor medewerkers en ouderen zelf is het vaak geen gemakkelijk onderwerp om over te praten

Stichting Humanitas wil mensen helpen om hun leven op hun eigen manier te blijven leven en daarbij in hun (basis)behoeften te voorzien. Bij basisbehoeften wordt er vaak gedacht aan eten, drinken en slapen. Echter maken intimiteit en seksualiteit ook deel uit van de primaire levensbehoefte van een mens.

Intimiteit en seksualiteit horen bij het leven van ieder mens, dus ook bij mensen die zorg ontvangen. Toch is dit onderwerp vaak nog een taboe. Meer aandacht hiervoor kan de kwaliteit van leven en welzijn van hulpvragers verbeteren. Ook kan het helpen bij het zoeken naar verklaringen van onbegrepen gedrag.

Humanitas waarborgt een veilige en prettige sfeer voor alle cliënten en medewerkers. Er heerst een open klimaat en er is geen taboe op LHBTIQ+’ers en intimiteit en seksualiteit. Er kan in vertrouwen over deze onderwerpen worden gesproken en er is hulp beschikbaar bij problemen omtrent intimiteit en seksualiteit. Grenzen worden te allen tijde gerespecteerd.

Ouderen die bij ons verblijven zijn voor een groot deel afhankelijk van onze zorg en medewerkers. Het is daarom belangrijk dat het onderwerp intimiteit en seksualiteit te allen tijde bespreekbaar is en onze medewerkers de wensen en behoeften van onze cliënten zo goed mogelijk begrijpen en ondersteunen waar mogelijk.

Barbara van Straaten en Sadhena Ganpat werken beiden als psycholoog op diverse verpleeghuislocaties van Stichting Humanitas. Onlangs hadden we een interview met hen over het onderwerp 'Seksualiteit en Intimiteit'.

• Waaraan merk je dat er nog steeds taboe heerst rondom dit onderwerp?

BvS (Barbara van Straaten): Voor zorgmedewerkers en ouderen zelf is het vaak geen gemakkelijk onderwerp om over te praten. De generatie ouderen die nu in de verpleeghuizen woont, is meestal niet gewend om over seksualiteit te praten. En soms spelen vooroordelen bij anderen een rol, zoals: ‘mensen op die leeftijd zijn daar helemaal niet meer mee bezig’ of ‘bij mensen met dementie speelt seksualiteit geen rol meer. Daardoor wordt het gesprek over seksualiteit en intimiteit vaak niet aangegaan. En dat is jammer, want het is voor elk mens een onderdeel van het welzijn.

SG (Sadhena Ganpat): De behoefte aan intimiteit en seksualiteit komt vaak pas naar voren als er probleemgedrag gezien wordt of gedrag wat grensoverschrijdend is. Het maakt dan al veel uit om eerder te kijken naar iemands behoefte daarin. Dit onderwerp brengt veel ongemak met zich mee en dit zie ik ook terug in gesprekken met zorgmedewerkers, cliënten en naasten. Als het niet nodig lijkt, dan wordt er het liefst niet over gesproken.

• En wat zijn jullie ervaringen in jullie werk wat betreft het onderwerp?

BvS: Ik merk dat er veel verpleeghuisbewoners zijn die aangeven zijn of haar overleden partner te missen. Dan vraag ik door in hoeverre dit gemis óók over intimiteit en seksualiteit gaat. En welke behoeften er op dat vlak zijn. Ik ben bijvoorbeeld meerdere keren betrokken geweest bij de inzet van een seksverzorger voor bewoners om in hun seksuele behoefte te voorzien. Wij kunnen dan bemiddelen in het inhuren van een seksverzorger die op de persoon afgestemde sekszorg biedt. Die inzet heeft vaak positieve effecten: er is bijvoorbeeld minder sprake van gedragsproblemen en de stemming verbetert. Mijn ervaring is dat er veel mogelijk is binnen Humanitas.

SG: Aanvullend merk ik ook dat het soms vooral gaat om het gevoel van genegenheid en een knuffel missen. Het hoeft dus echt niet alleen te gaan om seksueel contact. Er zijn ook mogelijkheden om momenten van privacy te bieden voor een echtpaar. Afhankelijk van de behoefte kan iemand ook beeldmateriaal krijgen of hulpmiddelen. Dit wordt afgesproken met de cliënt en zo mogelijk (met toestemming) met de eerste contactpersoon.

• Welke vragen stel je? Hoe start je hier nou een gesprek over seksualiteit en intimiteit?

BvS: Ik kan me goed voorstellen dat een gesprek starten over seksualiteit en intimiteit als lastig wordt ervaren. Wat ik zelf merk: hoe vaker je dit onderwerp aansnijdt, hoe normaler én gemakkelijker het wordt. We gaan zorgmedewerkers hierin trainen. Dan vertellen we hen niet alleen dát ze het thema zouden moeten aankaarten, maar ook hoé. Mijn ervaring is dat cliënten het niet vervelend vinden als je erover begint. Integendeel. Dan hoor ik terug: “Nou, ik ben blij dat je erover begint…!”

SG: Bij het aangaan van een gesprek wordt ook gekeken in hoeverre iemand ongemak voelt om het erover te hebben. Op basis daarvan kaarten we het onderwerp voorzichtig aan. Zorgmedewerkers zullen getraind worden over dit onderwerp en het aangaan van een gesprek. Bijvoorbeeld, in het gesprek tussen een zorgmedewerker en een familielid zou een familielid het idee kunnen hebben dat zijn/ haar moeder geen behoeften meer heeft. De zorgmedewerker kan het gesprek aan gaan door aan te geven dat we toch hiernaar vragen, omdat intieme en seksuele behoeften voorkomen op elke leeftijd en dat dit normaal is.

• Wat kunnen cliënten verwachten binnen Stichting Humanitas op dit gebied?

BvS: Cliënten kunnen van ons verwachten dat met hen praten over hun behoeften rond seksualiteit en intimiteit. En dat we deze behoeften serieus nemen en samen met de cliënt, het zorgteam en als dat gewenst is de mantelzorger open in gesprek gaan over wat nodig is om in die behoeften te voorzien.

SG: Wij zullen met privacy en zorgzaamheid omgaan met de informatie die de cliënten met ons delen. Dit spreekt voor zich, maar juist bij dit soort onderwerpen is het belangrijk dit te benadrukken om het gevoel van veiligheid en openheid te versterken.

• Wat/welke tips wil je meegeven over dit onderwerp?

Barbara en Sadhena raden vooral aan het webinar en de e-learning over intimiteit en seksualiteit te volgen. “Daarin krijg je informatie over dit onderwerp en praktische tips die je goed op weg kunnen helpen. En we willen ook meegeven dat het heel normaal is om ongemak rond het bespreken van dit onderwerp te ervaren. Als de drempel hoog voelt, kan je zo’n gesprek eens oefenen met een collega waar je je op je gemak bij voelt. En als je het echt heel lastig vindt, praat er dan over met je leidinggevende of de afdelingspsycholoog.”